Çalışma Hayatında Sigorta Primleri Nasıl Hesaplanır?

Sigorta primleri, maaşınızdan kesilen bir miktarın sosyal güvenlik kurumlarına ödenmesiyle oluşur. Ancak bu primlerin nasıl hesaplandığı ve neye göre belirlendiği konusu bazen karmaşık gelebilir. Çalışma hayatında sigorta net prim hesaplama; sosyal güvenlik sisteminin işleyişini, çalışma süresini, kazanılan geliri ve diğer etkenleri içeren bir değerlendirme gerektirir. Bu yazıda sigorta primlerinin nasıl hesaplandığına dair önemli noktaları ele alacak ve size bu konuda temel bir anlayış sağlayacak bilgiler sunacağız.

Sigorta Prim Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Sigorta prim hesaplaması, çalışanın kazançlarına ve sosyal güvenlik sisteminin belirlediği oranlara dayanır. Brüt maaş üzerinden hesaplanan sigorta primleri, işveren ile çalışanın paylaştığı bir yükümlülüktür. Prim hesaplaması yapılırken SGK’nin belirlediği oranlar ve kazanç dilimleri dikkate alınır. Örneğin; sağlık sigortası primi brüt maaşın belli bir yüzdesi olarak belirlenebilir, işsizlik sigortası primi ise sabit bir tutar üzerinden hesaplanabilir. 

Çalışanın sigorta kollarına tabi olup olmadığı ve işverenin hangi sigorta dallarına katkıda bulunduğu da prim hesaplamasında etkili faktörlerdir. Sigorta prim hesaplaması, mevzuat değişikliklerine ve kişinin çalışma durumuna göre de farklılık gösterebilir. Dolayısıyla güncel bilgilere ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen kurallara dikkat etmek önemlidir.

Part Time Çalışanlar İçin Sigorta Prim Nasıl Hesaplanır?

Part time çalışanlar için sigorta prim ücreti hesaplama, brüt maaşa ve çalışma süresine göre yapılır. Genel olarak sigorta prim hesaplamasında kullanılan iki önemli parametre vardır: prime tabi kazanç ve prime esas günlük kazanç. Prime tabi kazanç, part-time çalışanın brüt maaşıdır. Prime esas günlük kazanç ise prime tabi kazancın günlere bölünmesiyle elde edilir.

●    Kısmi çalışma durumunda bir ay içindeki toplam çalışma süresi belirlenir.

●    Günlük yasal çalışma saati olan 7,5'e bölünerek hesaplama yapılır.

●    854 sayılı Deniz İş Kanunu veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışanlar için ise toplam çalışma süresi 8'e bölünerek hesaplanır.

●    7,5 saat veya 8 saatin altında çalışmalar, 1 gün olarak kabul edilir.

Örneğin; bir part-time çalışanın Mayıs ayında toplamda 92 saat çalıştığını varsayalım. Bu durumda 92 saat çalışma süresini günlük yasal çalışma saati olan 7,5'e böleriz: 92 saat / 7,5 saat = 12 gün 2 saat. Bu çalışana ait Aylık Prim ve Hizmet Belgesi, 13 gün üzerinden hesaplanır, sigorta primi bu değere göre ödenir. Yani part-time çalışanın prim hesaplaması, çalıştığı saatlere göre günlük bazda yapılarak aylık prim miktarı belirlenir. 

Asgari Ücret İçin Sigorta Prim Ücreti Nasıl Hesaplanır?

2023 yılında çalışanlar için SGK primi, %14 oranındadır. Bu miktar, işverenler için %20,5 şeklindedir. Dilimler, brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir. 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren asgari ücrete uygulanan sigorta prim hesaplama tablosunun detayları aşağıdaki gibidir:

Asgari Ücret    10,008 TL
Sigorta Primi İşçi Payı (%14)    1,401,12 TL
Sigorta Primi İşveren Payı (%20,5)    2,501,64 TL 
İşsizlik Sigortası İşçi Payı (%1)    100,08 TL
İşsizlik Sigortası İşveren Payı (%2)    200,16 TL 
Net Ücret    8,506,80 TL

Maaşa göre sigorta prim hesaplamasında esas olan değer, hak edilen brüt ücret olduğundan yarı zamanlı ve tam zamanlı çalışanların prim oranları arasında bir değişiklik söz konusu değildir. Brüt ücrete 4A prim oranları uygulanarak ödenecek prim tutarı hesaplanır. Sigorta prim kesintisi otomatik olarak gerçekleştirildiği için işçinin herhangi bir işlem yapmasına gerek yoktur. Bu şekilde 10.008,00 TL brüt asgari ücretin 1,401,20 TL'si Sosyal Güvenlik Kurumu primi olarak kesilir.

Yatırılmayan Sigorta Prim Ücretleri Nasıl Hesaplanır ve Ödenir?

Yatırılmayan sigorta primleri hesaplama ve ödeme, ilgili mevzuata göre belirlenen prosedürlere tabidir. İşverenin yatırmadığı sigorta primleri için öncelikle gecikme zammı ve gecikme cezası hesaplanır. Gecikme zammı, ödenmeyen prim tutarına uygulanan yasal faiz oranıyla hesaplanırken gecikme cezası ise yasalar tarafından belirlenen oranlara göre düzenlenir. Bu hesaplamalar yapıldıktan sonra işveren ödenmeyen sigorta primlerini gecikme zammı ve cezası ile birlikte ilgili kuruma ödemekle yükümlüdür.

Çeşitli Sigorta Türlerinde Prim Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Farklı sigorta türlerinde prim hesaplama yöntemleri çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir. Örneğin;

●    4A Kapsamında Sigortalılar: Bu sigorta türünde sağlık sigortası, emeklilik ve gelir vergisi gibi kesintiler işveren tarafından yapılarak devlete ödenir. Bu gruba dâhil olan çalışanlar için işveren payı %22,5 + 2 iken çalışan payı %7,5 olarak belirlenmiştir. 

●    4B Kapsamındaki Sigortalılar: Bu sistemde yer alan çalışanların prim değerleri, kazançlarının %32’sidir. Bu oranın %12’si genel sağlık sigortasına, %20’si ise ölüm, malullük ve yaşlılık sigortasına ayrılır. 

●    İsteğe Bağlı Sigortalılar: Bu kapsamda uzun vadeli sigorta kolları ve sağlık sigortası imkânlarından faydalanılabilir. Prim oranları; malullük, yaşlılık ve ölüm için %20, sağlık sigortası için ise isteğe bağlı sigortalıların gelirlerinin %32'si prim olarak ödenir.

Kendi imkânlarınızla yaptırabileceğiniz bireysel sağlık sigortasında prim hesaplama ise sigortalının yaşına, cinsiyetine, sağlık geçmişine, sigorta kapsamına ve poliçe seçeneklerine göre yapılır. Benzer şekilde tamamlayıcı sağlık sigortasında da hesaplama işlemi şirketlerine ve poliçe seçeneklerine göre farklılık gösterir. 

Sigorta kapsamının genişliği, ek hizmetlerin dâhil edilip edilmediği, poliçe süresi gibi faktörler de prim hesaplamasını etkileyebilir. Dilerseniz “Özel Sağlık Sigortası Hakkında Bilinmesi Gerekenler” isimli yazımızdan konuyla ilgili detaylı bilgi edinebilirsiniz. 

Sigorta Prim Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?

Sigorta prim gün sayısı hesaplama, çalışanın bir ay içerisindeki toplam çalışma süresine bağlı olarak yapılır. Genel olarak aşağıdaki yöntemler kullanılır:

●    30 Gün Yöntemi: Bir ayın süresi sabit 30 gün olarak kabul edilir. Örneğin; ayda 15 gün çalışan bir sigortalı için prim gün sayısı 15 olarak hesaplanır.

●    Gerçek Çalışma Günü Yöntemi: Sigortalının bir ay içinde gerçekten çalıştığı gün sayısı dikkate alınır.

●    Gerçek Çalışma Günü ve Çalışma Süresi Yöntemi: Sigortalının bir ay içinde gerçekten çalıştığı gün sayısı ve günlük çalışma saati hesaplanarak prim gün sayısı belirlenir. Örneğin; ayda 120 saat çalışan bir sigortalının günlük çalışma süresi 8 saatse prim gün sayısı 15 olarak hesaplanır (120 saat / 8 saat).

Sigorta prim gün sayısı, sigortalının poliçe süresi boyunca güvence altında olacağı gün sayısını belirtir. Sigorta prim günü hesaplama işlemi, poliçenin başlangıç ve bitiş tarihleri arasındaki günlere göre yapılır. Sigortalının poliçe süresi boyunca aktif olduğu her gün prim gün sayısına eklenir. Bu sayede sigortalının ödeyeceği prim miktarı belirlenir.